Trong thời đại số hóa ngày nay, việc bị quay phim và chia sẻ trên mạng xã hội đã trở thành một phần của cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, nhiều người nhận thấy rằng sự hiện diện của camera có thể dẫn đến những hành vi tiêu cực hoặc không tự nhiên. Vậy đâu là nguyên nhân của hiện tượng này?

Theo nghiên cứu của Welsh và Farrington (2002, 2009), con người có xu hướng thể hiện các hành vi tiêu cực đáng kể hơn khi biết có sự tồn tại của camera. Điều này cho thấy việc quay phim có thể được xem như một áp lực buộc người ta phải cư xử theo cách nào đó, đặc biệt khi biết rằng hình ảnh có thể được đăng tải lên mạng xã hội.

Lý thuyết tác động xã hội của Bibb Latané (1981) giải thích rằng sự hiện diện thực sự hoặc tưởng tượng của người khác có thể ảnh hưởng đến cảm xúc, ấn tượng và hành vi của chúng ta. Khi biết mình đang bị quay phim, ta có thể tưởng tượng ra phản ứng của cộng đồng mạng, tạo ra nỗi lo sợ bị "gạch đá" - một thuật ngữ phổ biến chỉ việc bị chỉ trích gay gắt trên mạng xã hội.

Tình huống này đặt chúng ta vào thế kẹt giữa hai lựa chọn: hành xử tự nhiên như thường lệ hoặc tuân theo những gì ta nghĩ là "an toàn" trên mạng xã hội. "Cảm giác bị giám sát" này thường dẫn đến xu hướng "hành xử khuôn phép", đi ngược lại với nhu cầu thể hiện cá tính riêng mà C.R. Snyder và Howard Fromkin đã chỉ ra trong nghiên cứu của họ.

Hơn nữa, nỗi sợ bị "gạch đá" có thể dẫn đến những thay đổi tiêu cực trong cách ứng xử. Người ta có thể hành động theo những gì họ nghĩ là "chuẩn mực mạng xã hội" mà không nhận thức được rằng điều này có thể làm mất đi tính chân thật và tự nhiên trong cách cư xử của họ. Điều này dẫn đến xu hướng ứng xử theo "tâm lý bầy đàn" - làm theo những gì được cộng đồng mạng chấp nhận, thay vì thể hiện quan điểm cá nhân thật sự.

Trong bối cảnh Việt Nam, với sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội, hiện tượng này càng trở nên rõ rệt. Nhiều người lo sợ rằng mọi hành động của họ đều có thể bị ghi lại và phán xét bởi cộng đồng mạng, dẫn đến việc họ trở nên thận trọng quá mức hoặc thậm chí hành xử một cách giả tạo trước ống kính.

Hiểu được những áp lực tâm lý này, chúng ta nên có cái nhìn thông cảm hơn đối với những hành vi không tự nhiên của người khác khi họ bị quay phim. Đồng thời, điều quan trọng là cần xây dựng một môi trường mạng xã hội lành mạnh hơn, nơi mọi người có thể tự tin thể hiện bản thân mà không phải lo sợ bị chỉ trích vô cớ.

Như vậy, xu hướng hành xử tiêu cực trước máy quay và nỗi sợ bị "gạch đá" trên mạng xã hội là một hiện tượng tâm lý xã hội phức tạp của thời đại số. Bằng cách nhìn nhận vấn đề này dưới góc độ khoa học và thấu hiểu, chúng ta có thể xây dựng một cộng đồng mạng cởi mở, tôn trọng và đa dạng hơn, nơi mọi người có thể tự do thể hiện bản thân mà không phải e ngại.

Theo Toản 
tamlyhoc.org

Tham khảo

• Trần Thị Minh Đức (2008). "Các thực nghiệm trong tâm lý học xã hội". NXB Tổng hợp.
• Anja M. Jansen và cộng sự (2012). The Influence of the Presentation of Camera Surveillance on Cheating and Pro-Social Behavior.