Chắc chắn bạn đã thấy ký hiệu này ở đâu đó rồi đúng không? Một chữ cái kỳ lạ, trông như cây đinh ba hoặc cây nến ba ngọn - đó chính là Ψ (psi).
Dù bạn có thể không đọc được nó, nhưng ký hiệu này đã trở nên quen thuộc đến mức bạn có thể nhận ra nó ngay lập tức. Từ các poster trang trí trong phòng chờ của bác sĩ tâm lý, đến logo của các hiệp hội chuyên môn, hay thậm chí trên bìa sách giáo khoa đại học, Ψ xuất hiện ở khắp mọi nơi như một biểu tượng không thể tách rời của ngành tâm lý học.
Nhưng bạn có bao giờ tự hỏi, tại sao lại là ký hiệu này? Và nó đã trở thành biểu tượng của tâm lý học như thế nào? Hãy cùng nhau khám phá câu chuyện thú vị đằng sau ký hiệu Ψ và hành trình trở thành biểu tượng của một trong những ngành khoa học về con người quan trọng nhất.
Ký hiệu Ψ - psi có từ bao giờ?
Ký hiệu Ψ (psi) là chữ cái thứ 23 trong bảng chữ cái Hy Lạp và được sử dụng phổ biến như biểu tượng của tâm lý học. Việc sử dụng ký hiệu này bắt đầu vào đầu thế kỷ 20.
Trong vật lý, Ψ được sử dụng để biểu diễn hàm sóng trong cơ học lượng tử. Đây là một khái niệm quan trọng mô tả trạng thái lượng tử của một hệ thống. Trong vật lý chất rắn, Ψ đôi khi được dùng để biểu thị năng lượng tự do. Trong toán học, Ψ được sử dụng để biểu diễn hàm digamma, là đạo hàm logarit của hàm gamma, lý thuyết số được dùng để ký hiệu hàm Dedekind psi. Trong sinh học và hóa học, Ψ đôi khi được sử dụng để biểu thị thế màng trong sinh lý tế bào hoặc dùng để chỉ góc xoắn trong cấu trúc phân tử. Trong thiên văn học, Ψ là tên của một ngôi sao trong chòm sao Cá Heo.
Còn trong văn hóa Hy Lạp cổ đại Ψ là chữ cái thứ 23 trong bảng chữ cái Hy Lạp, có giá trị số là 700 trong hệ thống đánh số Hy Lạp, nó biểu thị âm "psi" như trong từ "psychology". Cũng vì lẽ đó, mà nhà tâm lý học người Đức Ernst Mach được cho là người đầu tiên đề xuất sử dụng Ψ làm ký hiệu cho tâm lý học vào khoảng năm 1900. Ông lập luận rằng nó phù hợp vì hình dạng của chữ cái này gợi nhớ đến hình dáng của não người.
Tuy nhiên, việc sử dụng rộng rãi ký hiệu Ψ trong tâm lý học được gắn liền với công trình của nhà tâm lý học người Mỹ Edward Bradford Titchener trong những năm 1910-1920. Ông đã sử dụng nó trong các ấn phẩm và bài giảng của mình, giúp phổ biến ký hiệu này trong cộng đồng tâm lý học.
Từ đó, Ψ dần trở thành biểu tượng được công nhận rộng rãi cho ngành tâm lý học. Ngày nay, nó xuất hiện trong logo của nhiều tổ chức tâm lý học và được sử dụng rộng rãi trong các ấn phẩm học thuật cũng như các tài liệu phổ biến về tâm lý học.
Sự phổ biến của Ψ - psi
 |
| Ký hiệu đại diện Ngành Tâm lý học |
Trong khoảng thời gian từ 1910 đến 1920, Titchener đã tích cực sử dụng ký hiệu Ψ trong các công trình học thuật của mình. Ông đưa ký hiệu này vào các bài báo khoa học, sách giáo khoa và tài liệu giảng dạy. Đặc biệt, trong cuốn sách nổi tiếng "Experimental Psychology: A Manual of Laboratory Practice" (Tâm lý học Thực nghiệm: Cẩm nang Thực hành Phòng thí nghiệm), Titchener đã sử dụng Ψ như một ký hiệu đại diện cho các quá trình tâm lý.
 |
| Bìa sách: Experimental Psychology: A Manual of Laboratory Practice |
Ngoài việc sử dụng trong các ấn phẩm, Titchener còn đưa ký hiệu Ψ vào các bài giảng của mình tại Đại học Cornell, nơi ông là giáo sư. Ông thường xuyên sử dụng ký hiệu này trên bảng và trong các tài liệu giảng dạy, giúp sinh viên của ông làm quen và gắn bó với biểu tượng này.
Ảnh hưởng của Titchener không chỉ giới hạn trong phạm vi giảng dạy. Ông còn là người sáng lập và chủ tịch đầu tiên của Society of Experimental Psychologists (Hiệp hội các Nhà Tâm lý học Thực nghiệm), một tổ chức có uy tín trong cộng đồng tâm lý học. Thông qua vai trò này, ông có cơ hội giới thiệu và quảng bá việc sử dụng ký hiệu Ψ trong các hội nghị và ấn phẩm của hiệp hội.
Với vị thế là một học giả có ảnh hưởng, các công trình và bài giảng của Titchener đã được nhiều đồng nghiệp và sinh viên của ông theo dõi và học hỏi. Điều này đã góp phần lan truyền việc sử dụng ký hiệu Ψ trong cộng đồng tâm lý học rộng lớn hơn. Dần dần, ký hiệu này trở nên phổ biến và được chấp nhận rộng rãi như một biểu tượng của ngành tâm lý học.
Ký hiệu Ψ - psi là biểu tượng ngành Tâm lý học
Đến ngày nay, Ψ - psi vẫn được xem là ký tự đại diện cho ngành Tâm lý học vì nhiều lý do quan trọng. Trước hết, truyền thống lâu đời của việc sử dụng ký hiệu này từ đầu thế kỷ 20 đã tạo nên một sự gắn kết mạnh mẽ trong cộng đồng học thuật.
Tính biểu tượng của Ψ, với hình dạng gợi nhớ đến não người hoặc hình ảnh một người đang suy ngẫm, tạo nên sự liên kết trực quan với các quá trình tâm lý. Sự độc đáo của ký tự này trong bảng chữ cái Latin giúp nó dễ dàng được nhận biết và ghi nhớ. Qua thời gian, Ψ đã được chấp nhận rộng rãi trong cộng đồng tâm lý học toàn cầu, trở thành một ngôn ngữ chung của ngành.
Nhiều tổ chức chuyên môn uy tín, như Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA), sử dụng Ψ trong logo của họ, củng cố vị trí của nó như một biểu tượng ngành. Đặc biệt, rất nhiều khoa Tâm lý học, trường cao đẳng và đại học trên khắp thế giới đã tích hợp ký hiệu Ψ vào logo và nhận diện thương hiệu của họ. Điều này không chỉ thể hiện sự gắn kết với truyền thống của ngành mà còn giúp tạo ra một hình ảnh nhận diện mạnh mẽ và dễ nhớ cho các cơ sở đào tạo.
Hơn nữa, tính quốc tế của Ψ, xuất phát từ nguồn gốc Hy Lạp của nó, giúp vượt qua rào cản ngôn ngữ, làm cho nó trở thành một biểu tượng toàn cầu cho tâm lý học. Sự xuất hiện thường xuyên của Ψ trong văn hóa đại chúng, từ phim ảnh đến sách vở, càng củng cố thêm mối liên hệ này trong tâm trí công chúng.
Cuối cùng, tính đơn giản và hiệu quả của Ψ cho phép nó được sử dụng linh hoạt trong nhiều bối cảnh khác nhau, từ logo đến tài liệu học thuật, góp phần duy trì vị trí quan trọng của nó trong ngành tâm lý học cho đến ngày nay.
Theo Tấn Phát
tamlyhoc.org
Tham khảo
- https://www.psypost.org/the-psi-symbol-in-psychology-a-journey-from-ancient-greece-to-modern-minds
- https://www.quora.com/Who-coined-the-word-psychology
- https://vi.wikipedia.org/wiki/Psi
- https://www.studysmarter.co.uk/explanations/psychology/approaches-in-psychology/origin-of-psychology/
- https://hsm.stackexchange.com/questions/15822/why-was-the-greek-letter-psi-%CE%A8-chosen-to-represent-the-wave-function