Tâm lý học hiện đang là một trong những ngành học được đánh giá cao trong thời đại ngày nay, khi vấn đề sức khỏe tâm thần và hạnh phúc đang nhận được sự quan tâm đặc biệt từ cả cá nhân và xã hội. Tuy nhiên, nghề Tâm lý cũng tiềm ẩn nhiều khó khăn và rủi ro, khiến các nhà tâm lý dễ rơi vào tình trạng "tổn thương" nếu không được chuẩn bị đầy đủ. Bài viết này sẽ đi sâu vào những thách thức của nghề nghiệp này và đề xuất giải pháp để các nhà tâm lý có thể bảo vệ bản thân và phát triển nghề nghiệp một cách hiệu quả.
Trước khi đọc tiếp... xin lưu ý đây là bài viết bằng quan điểm cá nhân của tác giả, không đại diện cho cơ quan hay tổ chức nào.
Giá trị người làm nghề Tâm lý ở Việt Nam ngày càng cao
Nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm thần
Cải thiện chất lượng cuộc sống
Ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực
Thúc đẩy sự phát triển của xã hội
Nhu cầu ngày càng cao
Những thách thức của nghề Tâm lý
Tiếp xúc với vấn đề tâm lý nặng nề: Công việc của các nhà tâm lý là giúp đỡ những người đang gặp phải các vấn đề tâm lý khó khăn, từ những trường hợp nhẹ như căng thẳng, lo lắng đến các rối loạn tâm lý nặng như trầm cảm, rối loạn lưỡng cực, rối loạn ám ảnh, tâm thần phân liệt,... Quá trình đồng hành cùng khách hàng đi qua những khó khăn về mặt tâm lý có thể gây ra tổn thương, căng thẳng và sự mệt mỏi cho chính các nhà tâm lý.
Gánh nặng áp lực công việc: Công việc của nhà tâm lý không chỉ đơn thuần là tư vấn mà còn bao gồm nhiều công đoạn khác như nghiên cứu, đánh giá, xây dựng kế hoạch can thiệp, theo dõi tiến trình và viết báo cáo. Bên cạnh đó, họ phải liên tục học hỏi, cập nhật kiến thức mới để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội. Áp lực công việc cao có thể dẫn đến căng thẳng, trầm cảm và kiệt sức.
Nguy cơ bị bạo lực: Đôi khi, khi tiếp xúc với những khách hàng đang gặp phải vấn đề tâm lý phức tạp hoặc có hành vi hung hăng, các nhà tâm lý có thể gặp phải nguy cơ bị bạo lực về thể chất hoặc ngôn ngữ. Điều này không chỉ gây tổn thương về thể xác mà còn tác động xấu đến tâm lý của họ.
Sự thiếu hiểu biết của cộng đồng: Nhiều người trong cộng đồng vẫn chưa thực sự hiểu về tầm quan trọng của sức khỏe tâm thần và vai trò của các nhà tâm lý. Điều này dẫn đến những định kiến, kỳ thị và gây khó khăn cho các nhà tâm lý trong quá trình hành nghề. Môi trường làm việc thiếu sự đồng cảm và thấu hiểu có thể khiến họ cảm thấy cô lập và mất động lực.
Thu nhập thấp: So với nhiều ngành nghề khác đòi hỏi trình độ chuyên môn tương đương, mức thu nhập của các nhà tâm lý ở Việt Nam hiện nay nhìn chung vẫn khá thấp. Điều này có thể gây ra những lo lắng về tài chính, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của họ và khiến họ phải tìm kiếm nguồn thu nhập khác thay vì hoàn toàn tập trung cho nghề nghiệp chính.
Vấn đề trình độ chuyên môn và đạo đức của một số nhà tâm lý
Nguồn nhân lực nhà tâm lý ở nước ta được đào tạo bài bản còn khá hạn chế, không đáp ứng đủ nhu cầu ngày càng cao của xã hội, đặc biệt là ở các khu vực vùng sâu, vùng xa. Chất lượng đào tạo của một số cơ sở chưa đạt tiêu chuẩn về chương trình, cơ sở vật chất và đội ngũ giảng viên. Chưa có hệ thống đánh giá năng lực và cấp chứng chỉ hành nghề thống nhất, khiến việc kiểm soát chất lượng dịch vụ tâm lý trở nên khó khăn.
Chưa có bộ quy tắc đạo đức hành nghề cụ thể dành riêng cho các nhà tâm lý, khiến việc bảo đảm đạo đức nghề nghiệp gặp nhiều khó khăn. Một số nhà tâm lý thiếu ý thức về đạo đức nghề nghiệp, dẫn đến những hành vi vi phạm như tiết lộ thông tin cá nhân của khách hàng, lợi dụng khách hàng để trục lợi,...
Việc thiếu hụt về trình độ chuyên môn và đạo đức của một số nhà tâm lý đã ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ tâm lý, thậm chí có thể gây hại cho khách hàng. Người dân mất niềm tin vào các nhà tâm lý, trở nên e dè khi tìm kiếm hỗ trợ tâm lý. Sự phát triển của ngành Tâm lý bị cản trở do thiếu nguồn nhân lực chất lượng.
Tiếng nói bảo vệ các nhà tâm lý khỏi bị "tổn thương"
Để đảm bảo an toàn và sức khỏe tinh thần cho các nhà tâm lý, cần có những giải pháp đồng bộ từ cả phía nhà tâm lý và cơ quan quản lý nhà nước.
Đối với nhà tâm lý:
Xây dựng kỹ năng tự bảo vệ: Học cách quản lý căng thẳng, stress và tạo sự cân bằng trong cuộc sống thông qua thực hành thiền định, tập thể dục, dành thời gian cho sở thích cá nhân,... Xây dựng kỹ năng đặt giới hạn lành mạnh giữa cuộc sống công việc và cá nhân, biết nói "không" với những yêu cầu vượt quá năng lực. Tham gia các khóa đào tạo về kỹ năng phòng vệ, xử lý nguy cơ bạo lực từ khách hàng.
Phát triển đạo đức nghề nghiệp: Luôn tuân thủ các nguyên tắc đạo đức như bảo mật thông tin khách hàng, đối xử công bằng không phân biệt, không lạm dụng mối quan hệ chuyên môn,... Tham gia các khóa đào tạo, hội thảo về đạo đức nghề nghiệp để nâng cao nhận thức. Tìm kiếm sự giám sát, hỗ trợ từ đồng nghiệp và chuyên gia trong lĩnh vực khi gặp vấn đề đạo đức nghề nghiệp.
Không ngừng học hỏi và trau dồi kỹ năng: Liên tục cập nhật kiến thức mới trong lĩnh vực tâm lý học thông qua các khóa đào tạo, hội thảo chuyên ngành. Tham gia các nhóm nghiên cứu, chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp để nâng cao kỹ năng nghề nghiệp. Phát triển các kỹ năng mềm như giao tiếp, lắng nghe, đồng cảm để xây dựng mối quan hệ tốt với khách hàng.
Đối với cơ quan quản lý:
Nâng cao chất lượng đào tạo: Đổi mới chương trình đào tạo ngành Tâm lý phù hợp với thực tiễn và nhu cầu xã hội. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng đội ngũ giảng viên giỏi chuyên môn và kinh nghiệm. Khuyến khích các trường đại học liên kết với các tổ chức tâm lý để sinh viên được đào tạo thực hành. Xây dựng hệ thống đánh giá năng lực và cấp chứng chỉ hành nghề. Thiết lập chuẩn năng lực nghề nghiệp cho các nhà tâm lý để đảm bảo chất lượng nguồn nhân lực. Xây dựng quy trình đánh giá, cấp chứng chỉ hành nghề thống nhất trên toàn quốc. Khuyến khích và hỗ trợ các nhà tâm lý tham gia các kỳ thi năng lực quốc tế để nâng cao vị thế.
Cần có bộ quy tắc đạo đức hành nghề: Xây dựng bộ quy tắc đạo đức hành nghề dành riêng cho các nhà tâm lý tại Việt Nam. Thành lập tổ chức giám sát, xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp của các nhà tâm lý. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về đạo đức hành nghề cho cả nhà tâm lý và cộng đồng. Nâng cao nhận thức cộng đồng về sức khỏe tâm thần. Triển khai các chiến dịch truyền thông để người dân hiểu về tầm quan trọng của sức khỏe tâm thần và vai trò của nhà tâm lý. Khuyến khích và hỗ trợ các dịch vụ tư vấn, hỗ trợ tâm lý miễn phí cho cộng đồng. Tăng cường giáo dục về sức khỏe tinh thần từ bậc phổ thông để thanh niên có nhận thức đúng đắn.
Cải thiện chế độ đãi ngộ cho nhà tâm lý: Khảo sát, đánh giá mức thu nhập của nhà tâm lý so với các nghề khác cùng trình độ. Xây dựng lộ trình và chính sách nâng cao thu nhập cho các nhà tâm lý ở các lĩnh vực khác nhau. Tạo điều kiện thuận lợi để các nhà tâm lý có thể mở phòng khám tư vấn riêng, nâng cao thu nhập.
Với những nỗ lực từ cả nhà tâm lý và cơ quan quản lý, nghề Tâm lý sẽ dần vượt qua những thách thức, phát triển lành mạnh và đóng góp hiệu quả hơn nữa cho sức khỏe tinh thần của cộng đồng. Đầu tư vào sức khỏe tâm thần không chỉ là xây dựng nguồn nhân lực chất lượng mà còn góp phần lan tỏa những giá trị nhân văn tốt đẹp trong xã hội.
Theo Lan Hương
tamlyhoc.org
Tham khảo
- Tầm quan trọng của ngành Tâm lý học trong cuộc sống hiện đại (htu.edu.vn)
- Ngày càng nhiều người cần tham vấn tâm lý - Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng (hiu.vn)
- Thời đại 4.0 - Ngành Tâm lý học còn giữ được vị thế? (donga.edu.vn)
- Ngành tâm lý học ra làm gì, đãi ngộ ra sao, yêu cầu như thế nào (glints.com)