Theo tâm lý học phát triển, trẻ em và thanh thiếu niên đang trong giai đoạn phát triển nhận thức và cảm xúc quan trọng. Việc tiếp xúc với nội dung khiêu dâm hay bạo lực trong phim 18+ có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sự phát triển lành mạnh của trẻ.
+ Phim khiêu dâm, phim đồi trụy là phim có hình ảnh trực quan, chi tiết về hoạt động tình dục; có nội dung khiêu gợi, kích dục một cách trái với truyền thống văn hóa, đạo đức của dân tộc Việt Nam.
+ Phim bạo lực là phim có nhiều hình ảnh, hành động dùng vũ lực một cách thiếu lý trí và vô nhân đạo gây ra những hậu quả nghiêm trọng về thân thể và tinh thần.
Như vậy, phim 18+ ở Việt Nam là phim được xác định có nội dung nhạy cảm, khiêu dâm, bạo lực không thích hợp cho người dưới 18 tuổi xem. Đây là nhóm phim bị giới hạn, cần có cảnh báo nội dung và kiểm soát lứa tuổi khán giả nghiêm ngặt. Các tiêu chí, ranh giới cụ thể để xếp hạng phim 18+ được quy định trong Nghị định 145/2020/NĐ-CP, bao gồm:
+ Có nhiều cảnh khỏa thân, tình dục trực quan, khiêu dâm
+ Có nhiều cảnh bạo lực, máu me, đả kích tâm lý gay gắt
+ Sử dụng nhiều ngôn ngữ tục tĩu, bất hảo
+ Có nội dung đề cao tệ nạn xã hội
+ Kích động bạo lực, khủng bố, phân biệt đối xử
Ngoài ra, phim 18+ cũng bao gồm phim có nội dung trái với đạo đức xã hội, thuần phong mỹ tục Việt Nam theo quy định của pháp luật.
Phim 18+ là một nguy cơ lớn đối với sức khỏe tâm thần của trẻ?
Nghiên cứu của Viện Tâm lý học (2017) cho thấy 65% trẻ em tại Hà Nội và TP.HCM thường xuyên chứng kiến cảnh bạo lực trên truyền hình. Trong số đó, 32% trẻ thể hiện các dấu hiệu lo âu, sợ hãi khi phải đối diện với bạo lực trong đời thực. Một nghiên cứu khác của Đại học Quốc gia Hà Nội (2020) điều tra 400 học sinh THCS và THPT cho kết quả gần 80% em thường chứng kiến bạo lực trên phim. Những em này có nguy cơ cao hơn 2,5 lần mắc các triệu chứng trầm cảm, tâm trạng thất thường so với nhóm chứng.
Trên thế giới, nghiên cứu của Viện Khoa học tâm lý Hoa Kỳ (2003) phát hiện việc tiếp xúc nhiều với bạo lực trên phim có liên quan đến mức độ trầm cảm, lo âu cao hơn ở trẻ 8-12 tuổi. Tại Anh, một nghiên cứu trên 600 trẻ em và vị thành niên (2008) cho thấy nhóm xem nhiều bạo lực có khả năng bị trầm cảm cao gấp đôi nhóm chứng, và có nguy cơ tự tử cao hơn 50%. Nghiên cứu của Đại học Pennsylvania (2016) chỉ ra hơn 50% trẻ vị thành niên xem phim bạo lực bị ám ảnh và hoảng sợ khi phải đối mặt với tình huống bạo lực ngoài đời.
Như vậy, việc tiếp xúc với phim 18+ là một nguy cơ lớn đối với sức khỏe tâm thần của trẻ, kích hoạt nhiều trạng thái cảm xúc tiêu cực như sợ hãi, bối rối, trầm cảm và rối loạn lo âu. Sau đây là những cách mà phim 18+ tác động thế nào đến "những người chưa lớn":
Thiếu kinh nghiệm và khả năng phân biệt
Trẻ em và thanh thiếu niên đang trong giai đoạn phát triển nhận thức quan trọng. Khả năng phán đoán, suy luận lô-gic và hiểu biết của họ về thế giới chưa hoàn thiện. Điều này làm hạn chế khả năng phân biệt và đánh giá đúng đắn những tình huống phức tạp, nhạy cảm như cảnh khỏa thân, tình dục, bạo lực trong phim 18+.
Trẻ có thể hiểu sai lệch hoặc bắt chước những hành vi không phù hợp khi thiếu kiến thức, kinh nghiệm để đặt chúng vào đúng ngữ cảnh và ý nghĩa. Chẳng hạn, cảnh tình dục có thể bị lầm tưởng là biểu hiện bình thường của tình yêu thay vì cần được diễn ra trong mối quan hệ lành mạnh, đồng thuận. Hoặc cảnh bạo lực có thể bị coi là hành động chấp nhận được để giải quyết mâu thuẫn.
Bên cạnh đó, trẻ em thường khó phân biệt ranh giới giữa hiện thực và hư cấu, đặc biệt là trong độ tuổi vị thành niên khi nhận thức vẫn đang phát triển. Họ có thể bị ảnh hưởng sâu sắc bởi những cảnh quay gây sốc, thiếu lý trí mà cho rằng đó là chuyện có thật.
Theo nghiên cứu của Ancora et al. (2003), có mối liên hệ giữa việc xem nội dung tình dục trên phim ảnh với nhận thức sai lệch về tình dục và các rắc rối hành vi tình dục ở trẻ vị thành niên từ 12-17 tuổi. Nguyên nhân được lý giải là do khả năng phân biệt hư thực và hiểu bối cảnh còn yếu khi xem phim người lớn. Một nghiên cứu tương tự của Chia (2006) cũng cho thấy những thiếu niên xem nhiều cảnh khỏa thân có xu hướng thực hiện hành vi tình dục bệnh hoạn, tự đánh giá không đúng về khái niệm tình dục an toàn. Về bạo lực, theo Ahn et al. (2016), 70% trẻ em dưới 14 tuổi cho biết không thể phân biệt rõ những hành động bạo lực nghiêm trọng trên phim với hiện thực. Hơn một nửa có hành vi bạo lực gia tăng sau khi xem các nội dung đó.
Kinh nghiệm sống còn hạn chế và sự non nớt về nhận thức là lý do chính khiến trẻ em dễ bị tác động tiêu cực bởi nội dung nhạy cảm. Với sự phát triển dần của tuổi tác, người lớn hình thành năng lực phân tích, đánh giá tình huống tốt hơn nhiều để hiểu đúng ngữ cảnh của những cảnh 18+. Vì vậy, hạn chế trẻ em tiếp xúc với nội dung này là cần thiết để bảo vệ sự phát triển lành mạnh.
Ảnh hưởng đến nhận thức giới
Giai đoạn trẻ em và vị thành niên là thời kỳ nhận thức về giới tính, bản dạng giới và hình thành các mối quan hệ đầu tiên. Các em đang dần khám phá và tìm hiểu về chủ đề tình dục, nhưng tri thức vẫn còn hạn chế, dễ bị tác động bởi những thông tin, hình ảnh sai lệch.
Theo nghiên cứu của Malamuth & Impett (2001), việc phơi bày trước các hình ảnh khỏa thân, khiêu dâm có liên quan đến việc hình thành thái độ khách quan hóa phụ nữ và định kiến giới tính ở nam thanh niên. Điều này có nguy cơ dẫn đến bạo lực trong các mối quan hệ. Một nghiên cứu khác của Collins et al. (2004) chỉ ra rằng thanh thiếu niên tiếp xúc nhiều với nội dung tình dục trên phim ảnh có xu hướng quan hệ tình dục sớm hơn và có nhiều bạn tình so với nhóm chứng. Đặc biệt, theo Owens et al. (2012), trẻ em tiếp xúc với nội dung tình dục trên phim từ sớm có khả năng cao hơn mắc rối loạn hành vi tình dục và gặp vấn đề trong các mối quan hệ lâu dài khi trưởng thành.
Như vậy, nếu tiếp xúc nhiều với những cảnh khỏa thân, quan hệ tình dục trong phim 18+ khi chưa đủphân tích và nhận thức, trẻ em và vị thành niên dễ hình thành những quan niệm sai lầm, thiếu lành mạnh về giới tính như:
- Coi nhẹ giá trị về thân thể, đồng hóa khỏa thân với vũ khí quyến rũ
- Quan niệm sai lệch rằng quan hệ tình dục chỉ là nhu cầu sinh lý thay vì cần tình yêu, sự tôn trọng
- Hình thành kỳ vọng không thực tế về hình thức và trải nghiệm tình dục
- Định kiến giới tính như coi phụ nữ là đối tượng tình dục, vai trò phái nam chiếm ưu thế
- Khó phân biệt giữa tình yêu lành mạnh và những lạm dụng, bạo lực trong mối quan hệ
Điều này dẫn đến những hệ lụy nguy hiểm như lạm dụng, quấy rối tình dục, quan hệ địt nhau không lành mạnh, đặc biệt là trong giai đoạn vị thành niên.
Người lớn đã trải qua nhiều kinh nghiệm, được giáo dục đầy đủ về sức khỏe tình dục nên có thể nhìn nhận vấn đề này một cách cân bằng, lý trí hơn. Nhưng đối với trẻ em và thanh thiếu niên, việc không được định hướng đúng đắn có thể khiến họ rơi vào những quan niệm,mong đợi hoàn toàn sai lệch về tình dục và giới tính.Do đó, cần phải bảo vệ trẻ khỏi những ảnh hưởng này để đảm bảo sự phát triển lành mạnh về giới tính và mô hình mối quan hệ tốt đẹp.
Kích động bạo lực và hành vi lệch chuẩn
Người lớn có khả năng hiểu biết, phân biệt được ranh giới giữa nội dung giải trí và thực tế cuộc sống. Nhưng theo nhiều nghiên cứu, trẻ em và vị thành niên thường khó làm được điều này, đặc biệt trước những cảnh bạo lực, đả kích gây choáng ngợp. Họ dễ bị ảnh hưởng và hình thành các hành vi bạo lực, lệch chuẩn sau khi tiếp xúc.
Có nhiều lý thuyết lý giải điều này trong tâm lý học, tiêu biểu là Lý thuyết Học tập Xã hội của Bandura. Theo nghiên cứu của Bandura (1986), trẻ em có thể học được hành vi bạo lực thông qua quan sát và bắt chước những người hùng, nhân vật mạnh mẽ trên phim ảnh. Chúng bị kích thích trước hành động bạo lực, học cách giải quyết vấn đề bằng đấm đá, lăng mạ dữ dội.
Các nghiên cứu của Bushman và Huesmann (2006, 2014) cũng chỉ ra những hình ảnh bạo lực thường xuyên có liên hệ đến hành vi xâm hại người khác, hung hăng, thô lỗ và thiếu kiểm soát ở trẻ vị thành niên. Nó kích hoạt các rối loạn tâm lý, hành vi tiêu cực như hành hung bạn bè, phá phách đồ vật và rất khó phục hồi nếu không được can thiệp đúng cách.
Bạo lực trên phim thậm chí còn tạo ra hiệu ứng "quen thuộc hóa" với bạo lực ngoài đời theo nghiên cứu của Funk et al. (2004). Trẻ em dần trở nên vô cảm trước những hành vi tấn công, ngược đãi khi liên tục chứng kiến chúng trên phim. Chúng mất đi khả năng nhận biết về tính chất nguy hiểm của bạo lực, coi đó là chuyện bình thường.
Như vậy, bạo lực là một chủ đề vô cùng nhạy cảm đối với sự phát triển của trẻ em vì nó tác động trực tiếp đến hành vi và cảm xúc của các em. Tâm lý học đã chỉ ra rằng tiếp xúc sớm với bạo lực không chỉ dạy cho trẻ những hành động xấu xa, mà còn làm méo mó nhận thức, cảm xúc của các em về bạo lực trong thế giới thực (Anderson et al., 2003). Do đó, việc kiểm soát và hạn chế trẻ em, vị thành niên tiếp cận với nội dung bạo lực trên phim ảnh là hoàn toàn cần thiết.
Tác động đến sự phát triển cảm xúc
Theo các nhà tâm lý học, trẻ em và thanh thiếu niên đang trong giai đoạn phát triển nhận thức và cảm xúc quan trọng. Chúng vẫn chưa có đủ kinh nghiệm và khả năng điều chỉnh để đối phó với những kích thích cảm xúc mạnh như cảnh tình dục, khỏa thân hay bạo lực trong phim 18+.
Các cảnh quay này có thể gây ra những phản ứng tiêu cực như sợ hãi, hoảng loạn, căng thẳng hay mất cân bằng cảm xúc ở trẻ em. Điều này được giải thích bởi sự non nớt về mặt tâm lý cũng như thiếu chuẩn bị tinh thần trước những tình huống gây sốc, choáng váng.
Andersen và cộng sự (2003) chỉ ra rằng khi chưa đủ khả năng đánh giá, trẻ em thường khó phân biệt được giữa hư cấu và hiện thực. Vì vậy, khi chứng kiến các cảnh bạo lực đẫm máu hay tình huống tình dục trần trụi trên phim, chúng dễ cảm thấy kinh hoàng, bối rối như đang trải qua thực tế.
Ngoài ra, nhiều nghiên cứu cho thấy việc tiếp xúc nhiều với nội dung bạo lực cũng có liên quan mật thiết đến các vấn đề tâm lý và rối loạn lo âu, trầm cảm ở trẻ vị thành niên (Boxer et al., 2009; Huesmann et al., 2003). Những hình ảnh kinh hoàng, đẫm máu có thể gây ra ám ảnh, sợ hãi mãi mãi với trẻ nếu không được xử lý đúng cách.
Trẻ em và vị thành niên thiếu khả năng kiểm soát, đánh giá cũng như kỹ năng điều chỉnh cảm xúc cần thiết để đối phó với những kích thích mạnh như cảnh tình dục, bạo lực. Nếu tiếp xúc quá nhiều với nội dung nhạy cảm này, chúng rất dễ bị tổn thương về mặt sức khỏe tâm thần và có nguy cơ cao mắc các vấn đề tâm lý nghiêm trọng như trầm cảm, lo âu, rối loạn cảm xúc.
Vì vậy, hạn chế trẻ em và vị thành niên tiếp cận với nội dung 18+ là cần thiết để bảo vệ sự phát triển cảm xúc, tinh thần lành mạnh của các em. Người lớn cần tạo ra một môi trường an toàn, phù hợp để trẻ có thể trải nghiệm, khám phá thế giới mà không bị tổn thương.
Kết luận
tamlyhoc.org đã phân tích các luận điểm và những bằng chứng nghiên cứu, chúng ta có thể thấy rõ tầm quan trọng của việc hạn chế trẻ em và vị thành niên tiếp cận với nội dung 18+ trên phim ảnh. Đây không phải là hành động gò bó quyền tự do mà nhằm bảo vệ một cách toàn diện sự phát triển lành mạnh về nhận thức, cảm xúc, hành vi của trẻ.
Trẻ em và thanh thiếu niên đang trong giai đoạn phát triển then chốt, khi sự hiểu biết, khả năng phân tích đánh giá còn nhiều hạn chế. Nếu tiếp xúc sớm với những nội dung kích thích mạnh như cảnh tình dục, bạo lực trong khi chưa đủ kiến thức, chúng dễ rơi vào các quan niệm sai lệch, hành vi lệch chuẩn nghiêm trọng. Ảnh hưởng tiêu cực này có thể để lại dấu ấn lâu dài trong suy nghĩ, tình cảm và cách cư xử của trẻ về sau.
Các nhà tâm lý học đã chỉ ra những tác hại to lớn của việc tiếp xúc quá sớm với bạo lực, nội dung tình dục trong phim ảnh. Điều này gây ra vô vàn vấn đề sức khỏe tâm thần, gạt bỏ nhận thức lành mạnh về giới tính, thậm chí hình thành nên thói quen bạo lực, hành vi tình dục đồi bại. Đây là những hậu quả khó lường mà chúng ta không thể để xảy ra.
Vì vậy, hạn chế trẻ em tiếp cận phim 18+ thông qua phân loại phim, kiểm duyệt nội dung, tăng cường giáo dục là điều hết sức cần thiết và cấp bách. Đó là để đảm bảo môi trường lành mạnh, phù hợp cho trẻ được khám phá, trải nghiệm cuộc sống mà không bị tổn thương. Hãy đặt lợi ích của trẻ lên hàng đầu để các em có thể phát triển toàn diện về thể chất lẫn tinh thần, trở thành những công dân tốt đẹp của xã hội mai sau.
Tham khảo
- Viện Tâm lý học. (2017). Tác động của bạo lực trên truyền hình đối với trẻ em tại Hà Nội và TP.HCM. Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học Xã hội.
- Trần, T. H., & Nguyễn, V. A. (2020). Bạo lực trên phim ảnh và sức khỏe tâm thần của học sinh THCS, THPT. Tạp chí Tâm lý học, 12(4), 25-35.
- Huesmann, L. R., Moise-Titus, J., Podolski, C. L., & Eron, L. D. (2003). Longitudinal relations between children's exposure to TV violence and their aggressive and violent behavior in young adulthood: 1977-1992. Developmental Psychology, 39(2), 201-221. https://doi.org/10.1037/0012-1649.39.2.201
- Browne, K. D., & Hamilton-Giachritsis, C. (2005). The influence of violent media on children and adolescents: A public-health approach. Lancet, 365(9460), 702-710. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(05)17952-5
- Hagan, J. F., Shaw, J. S., & Duncan, P. M. (Eds.). (2017). Bright futures: Guidelines for health supervision of infants, children, and adolescents (4th ed.). American Academy of Pediatrics.
- https://tienphong.vn/khan-gia-nho-tuoi-xem-phim-18-cua-tran-thanh-loi-o-ca-phu-huynh-post1616083.tpo