Trong bài viết trước về Có thật sự hạnh phúc sau một tuổi thơ bất hạnh? chúng ta đã tìm hiểu những thông tin liên quan đến khái niệm Adverse Childhood Experiences (ACE). Song, có vẻ như nó có một vài đặc điểm giống với những san chấn tâm lý trong quá khứ hay sang chấn tâm lý.
Trải nghiệm tuổi thơ bất hạnh là gì?
Trải nghiệm tuổi thơ bất hạnh hay thời thơ ấu bất lợi (ACE) là những trải nghiệm tiêu cực xảy ra trong độ tuổi từ 1 đến 17 tuổi. Những trải nghiệm này thường là những sự kiện đau thương. ACE có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của một người trong suốt cuộc đời của họ. Chúng có thể dẫn đến các vấn đề như tình trạng sức khỏe tâm thần, tình trạng sức khỏe thể chất mãn tính và / hoặc rối loạn sử dụng chất kích thích. Những điều kiện này có thể được điều trị hoặc quản lý trong suốt cuộc đời của một người.
Bộ não của một đứa trẻ giống như một miếng bọt biển. Họ học hỏi từ kinh nghiệm của mình và tiếp thu kiến thức từ thế giới xung quanh. Ví dụ, họ học cách cầm thìa hoặc đi xe đạp. Nếu một trải nghiệm tiêu cực xảy ra, như ngã khỏi xe đạp, một đứa trẻ sẽ học hỏi từ trải nghiệm đó. Họ có thể đi chậm hơn hoặc thực hiện các biện pháp phòng ngừa an toàn. Đôi khi, những trải nghiệm tiêu cực nằm ngoài tầm kiểm soát của trẻ và chúng không thể chậm lại hoặc tự bảo vệ mình khỏi bị tổn hại về tinh thần hoặc thể chất. Mất người thân, lạm dụng tình dục và lạm dụng thể chất, trong số những người khác, là những trải nghiệm thời thơ ấu bất lợi.
Adverse Childhood Experiences (ACE) và sang chấn tâm lý có một số điểm giống nhau đáng chú ý như: Cả hai đều có thể gây ra tác động tâm lý sâu sắc đối với trẻ em, đều có thể gây ra cảm giác lo sợ, không an toàn, và lo âu cho trẻ em hoặc khi đã trưởng thành. Đều có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần với các biểu hiện như trầm cảm, lo âu, và giảm tự tin có thể xuất hiện trong cả hai trường hợp . Và yêu cầu sự chăm sóc và điều trị, hỗ trợ tâm lý và xã hội, cùng với các phương pháp điều trị tâm lý và có thể ảnh hưởng kéo dài suốt đời nếu không được xử lý và điều trị kịp thời. Các hậu quả của cả ACEs và sang chấn tâm lý có thể tồn tại và ảnh hưởng đến cuộc sống của trẻ em trong nhiều năm sau đó.
Song, chúng có những điểm khác nhau, cụ thể trong bảng so sánh sau:
So sánh giữa Adverse Childhood Experiences (ACEs) và Sang chấn tâm lý ở trẻ em:
| Yếu Tố | Adverse Childhood Experiences (ACEs) | Sang chấn tâm lý ở trẻ em |
|---|---|---|
| Định nghĩa | Các trải nghiệm tiêu cực trong tuổi thơ, bao gồm lạm dụng, bạo lực gia đình, thiếu chăm sóc, ly hôn của phụ huynh, nghiện ngập trong gia đình, và các sự kiện khác gây ra stress. | Sự kiểm soát và cảm xúc mạnh mẽ, thường xuyên gây ra bởi một sự kiện kinh hoàng hoặc sốc, như tai nạn, thiên tai, hoặc lạm dụng. |
| Thời điểm | Các trải nghiệm xảy ra trong thời kỳ tuổi thơ, thường từ độ tuổi trẻ sơ sinh đến tuổi vị thành niên. | Sang chấn tâm lý thường xảy ra sau một sự kiện kinh hoàng và có thể xuất hiện ngay sau sự kiện hoặc sau một thời gian. |
| Tác động | Có thể ảnh hưởng sâu rộng đến sức khỏe về cả mặt tâm thần và vật lý, như trầm cảm, lo âu, nghiện rượu, nghiện ma túy, bệnh tim mạch, tiểu đường, và tự tử. | Gây ra sự thay đổi trong cảm xúc, hành vi, và tư duy của trẻ, có thể dẫn đến các vấn đề như lo âu, hoang mang, học hành kém, và xử lý cảm xúc. |
| Yếu tố nguy cơ | Các yếu tố như bạo lực gia đình, lạm dụng, ly hôn của phụ huynh, và nghèo đói. | Một sự kiện kinh hoàng hoặc sốc, như tai nạn, thiên tai, lạm dụng hoặc bạo lực. |
| Phản ứng | Có thể dẫn đến một loạt các vấn đề sức khỏe và hành vi không lành mạnh, thường kéo dài suốt đời. | Thường xuất hiện các biểu hiện của sự sốc như giảm cảm giác an toàn, lo sợ, và không tin tưởng vào người khác. |
| Phòng ngừa và điều trị | Cung cấp hỗ trợ tâm lý và xã hội cho trẻ em và gia đình để giảm thiểu rủi ro và xử lý hậu quả của ACEs. | Điều trị tâm lý chuyên sâu, bao gồm tư vấn cá nhân, tư vấn gia đình, và các phương pháp như tâm lý học hành vi và tâm lý trị liệu. |
Bảng trên chỉ ra sự khác biệt giữa Adverse Childhood Experiences (ACEs) và Sang chấn tâm lý ở trẻ em từ các khía cạnh như định nghĩa, thời điểm xuất hiện, tác động, yếu tố nguy cơ, phản ứng, và các biện pháp phòng ngừa và điều trị.
Một sự kiện đau thương là gì?
Một sự kiện hoặc trải nghiệm gây ra căng thẳng lâu dài (mãn tính) hoặc căng thẳng cực độ (căng thẳng độc hại) là một sự kiện đau thương. Những sự kiện này ảnh hưởng đến một người cả về thể chất và tinh thần. Các dấu hiệu phổ biến của một sự kiện chấn thương bao gồm cảm giác:
- Sợ.
- Bất lực.
- Có nguy cơ nguy hiểm hoặc gặp nguy hiểm.
- Tổn thương về thể chất.
Người lớn hoặc trẻ em có thể cảm thấy chấn thương nếu họ trải qua một sự kiện trực tiếp hoặc nhìn thấy một sự kiện thông qua các phương tiện truyền thông như truyền hình hoặc internet. Phương tiện truyền thông cũng có thể kích hoạt hồi tưởng về các sự kiện đau thương xảy ra trong thời thơ ấu.
Các loại sự kiện chấn thương khác nhau bao gồm:
- Thiên tai.
- Bạo lực gia đình.
- Nổ súng.
- Bắt nạt.
- Một tai nạn xe hơi.
- Lạm dụng tình dục.
- Sống trong một khu vực đang trải qua chiến tranh.
- Chứng kiến thương tích nghiêm trọng hoặc cái chết của người khác.
- Mất thành viên gia đình / cha mẹ ly hôn hoặc ly thân.
Đây chỉ là một số ví dụ về các sự kiện đau thương, nhưng còn nhiều hơn nữa. Một sự kiện chấn thương có thể xảy ra một lần hoặc nó có thể xảy ra nhiều lần trong thời thơ ấu của một người. Không phải mọi đứa trẻ đều phản ứng với cùng một sự kiện theo cùng một cách. Ví dụ, nếu hai đứa trẻ đều trải qua cùng một sự kiện chấn thương, một đứa trẻ có thể bị căng thẳng lâu dài. Đứa trẻ còn lại có thể không có bất kỳ tác động lâu dài nào đến sức khỏe của chúng sau khi trải qua cùng một sự kiện.
Ai có nguy cơ có trải nghiệm tuổi thơ bất hạnh?
- Con gái hoặc trẻ em được chỉ định nữ khi sinh.
- Các nhóm chủng tộc hoặc dân tộc được phân loại là thiểu số.
- Trẻ em gặp khó khăn về kinh tế xã hội.
- Con cái của cha mẹ hoặc người chăm sóc trải qua căng thẳng.
- Trẻ em có thành viên gia đình hoặc bạn bè được chẩn đoán mắc chứng rối loạn sử dụng chất kích thích hoặc tình trạng sức khỏe tâm thần.
Theo Toản Trần
tamlyhoc.org
Tham khảo
- https://my.clevelandclinic.org/-/scassets/images/org/health/articles/24875-adverse-childhood-experiences
- Felitti, V. J., Anda, R. F., Nordenberg, D., Williamson, D. F., Spitz, A. M., Edwards, V., Koss, M. P., & Marks, J. S. (1998). The Relationship of Adult Health Status to Childhood Abuse and Household Dysfunction. American Journal of Preventive Medicine, 14(4), 245-258. DOI: 10.1016/S0749-3797(98)00017-8