"Tuổi thơ bất hạnh" (Adverse Childhood Experiences - ACEs) là một khái niệm dùng để chỉ những trải nghiệm tiêu cực mà một đứa trẻ có thể gặp phải hoặc chứng kiến trong giai đoạn phát triển. Những trải nghiệm này có thể ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý, hành vi và sức khỏe của trẻ trong tương lai.
Khái niệm này được đưa ra lần đầu tiên bởi hai nhà nghiên cứu là Dr. Vincent Felitti và Dr. Robert Anda (1998). Công trình nghiên cứu của họ đã phản ánh mối liên hệ giữa các kinh nghiệm tiêu cực trong tuổi thơ và các vấn đề sức khỏe về tâm thần và cả vật lý ở người lớn. Cụ thể, nghiên cứu của họ đã chỉ ra rằng các trải nghiệm tiêu cực trong tuổi thơ, như lạm dụng, bạo lực gia đình, hoặc việc một người thân trong gia đình có vấn đề về rượu, ma túy, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe cả về mặt tinh thần và vật lý của người đó khi trưởng thành [1].
Trẻ em trải qua ACEs có nguy cơ cao mắc nhiều vấn đề sức khỏe tinh thần và thể chất khi trưởng thành, bao gồm: Rối loạn lo âu, Trầm cảm, Rối loạn lạm dụng chất kích thích, Bệnh tim mạch, béo phì, Tự tử.
Nghiên cứu về những "tuổi thơ bất hạnh"
Nghiên cứu về ACEs đã mở ra một cánh cửa mới đối với sự hiểu biết về tác động của môi trường tuổi thơ đến sức khỏe và phát triển của mỗi người. Không chỉ là những trải nghiệm như vậy gây ra sự đau đớn và lo lắng tại thời điểm xảy ra, mà chúng còn có thể ảnh hưởng sâu rộng đến cuộc sống và sức khỏe của một người khi họ trưởng thành.
ACEs không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn ảnh hưởng đến cả cộng đồng và xã hội. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người trải qua ACEs có nguy cơ cao hơn gặp phải nhiều vấn đề sức khỏe tâm thần và vật lý, từ trầm cảm, lo âu đến các bệnh mãn tính như tiểu đường và bệnh tim mạch [2].
Các nghiên cứu về ACEs đều đi đến kết luận quan trọng rằng: chúng ta không chỉ nên tập trung vào những hậu quả tiêu cực mà ACEs mang lại, mà còn phải nhìn vào cơ hội để ngăn chặn và xử lý chúng. Việc tạo ra môi trường an toàn và hỗ trợ cho trẻ em, cung cấp các dịch vụ tâm lý và xã hội cho gia đình có thể giúp giảm thiểu rủi ro và tăng cường sức khỏe cho các thế hệ tương lai.
ACEs trong văn hoá Á Đông
Cuộc sống chứa đầy thử thách, ngay khi có điều kiện
Những người từng trải qua các trải nghiệm "tuổi thơ bất hạnh" như lạm dụng, bỏ mặc hay sống trong môi trường hỗn loạn thường gặp nhiều khó khăn hơn. Những trải nghiệm này làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu, rối loạn căng thẳng sau chấn thương và các vấn đề sức khỏe khác từ rối loạn miễn dịch đến bệnh tim mạch và ung thư.
Trong cuốn sách "The Body Keeps the Score", Bessel van der Kolk, một bác sĩ tâm thần và nhà nghiên cứu về chấn thương, đã dành một phần lớn để thảo luận về trải nghiệm bất lợi thời thơ ấu (ACEs) và tác động của chúng đối với sức khỏe tâm thần và thể chất của con người. Van der Kolk định nghĩa ACEs là những sự kiện tiêu cực xảy ra trong thời thơ ấu, bao gồm lạm dụng thể chất, lạm dụng tình dục, lạm dụng tình cảm, bỏ bê, và chứng kiến bạo lực gia đình. Ông cho rằng ACEs có thể gây ra những ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của não bộ và hệ thống thần kinh, dẫn đến các vấn đề về sức khỏe tâm thần như lo âu, trầm cảm, rối loạn lưỡng cực, và rối loạn stress sau sang chấn (PTSD). Van der Kolk cũng mô tả cách ACEs có thể ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất. Ông cho rằng những người có ACEs cao có nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch, béo phì, tiểu đường, và các vấn đề về hệ miễn dịch.
Van der Kolk cũng cung cấp một số lời khuyên cho những người đã trải qua ACEs nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ bạn bè, gia đình, hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần, tích cực tham gia các nhóm hỗ trợ hoặc liệu pháp. Quan trọng nhất là học cách chăm sóc bản thân tốt hơn, bao gồm ngủ đủ giấc, ăn uống lành mạnh, và tập thể dục thường xuyên.
Vậy, có ai thực sự hạnh phúc sau khi lớn lên từ ACEs?
Câu trả lời là có. Tuy nhiên, điều này không dễ dàng. Những người lớn lên từ ACEs cần phải nỗ lực nhiều hơn để vượt qua những tổn thương trong quá khứ và xây dựng một cuộc sống hạnh phúc.
G. R. Schiraldi - tác giả của quyển sách "bài tập phục hồi trải nghiệm tuổi thơ bất hạnh: Chữa lành những vết thương tiềm ẩn từ thời thơ ấu ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất trưởng thành của bạn" khẳng định: một quá khứ đầy khó khăn không nhất thiết phải dẫn đến một tương lai đáng buồn. Chúng ta có thể học hỏi từ những người sống sót kiên cường về cách thay đổi hướng đi của cuộc đời sau một quá khứ khó khăn, tạo ra một tương lai tươi sáng hơn bất chấp nỗi đau đã trải qua.
Điều quan trọng là thừa nhận và chữa lành các vết thương tiềm ẩn từ những trải nghiệm thời thơ ấu độc hại. Các liệu pháp tập trung vào cơ thể và điều hòa hệ thần kinh có thể rất hiệu quả giúp kiểm soát phản ứng cảm xúc và cơ thể với căng thẳng. Các ký ức đau buồn có thể được xử lý và liên kết lại để chúng không còn ảnh hưởng đến hiện tại.
Cách nhìn nhận của chúng ta về đau khổ cũng rất quan trọng. Đau khổ có thể làm chúng ta kiên cường hơn, củng cố quyết tâm sống tốt đẹp hơn. Nó cũng có thể giúp phát triển lòng trắc ẩn, khơi dậy mục đích chiến đấu để làm thế giới tốt đẹp hơn. Thậm chí sau những đau khổ dường như vô tận, vẫn luôn có một ngọn lửa bùng cháy quyết tâm không để khó khăn đánh bại và lựa chọn hạnh phúc.
Hãy tìm kiếm những vẻ đẹp và niềm vui nhỏ nhoi trong cuộc sống. Dành thời gian chiêm ngưỡng thiên nhiên, khám phá những điều mới lạ, trải nghiệm cuộc phiêu lưu, khám phá sức mạnh nội tâm, tìm kiếm niềm vui lành mạnh và gần gũi những con người tốt. Với kiên nhẫn, lòng nhân ái, can đảm và quyết tâm, chúng ta có thể đạt được hạnh phúc dù phải vượt qua nhiều thử thách.
Kỳ tiếp theo: Tuổi thơ bất hạnh (ACEs) có phải là sang chấn tâm lý?
Theo Toản Trần
tamlyhoc.org