"Thao túng tâm lý là một hình thức kiểm soát tinh vi, trong đó một người cố gắng điều khiển suy nghĩ, cảm xúc hoặc hành vi của người khác thông qua một loạt các thủ thuật và chiến thuật." - Shannon Thomas, tác giả cuốn sách "Thao túng tâm lý"
"Thao túng tâm lý là một hành vi nhằm kiểm soát người khác bằng cách gây tổn thương hoặc đe dọa." - Tiến sĩ Robin Stern, tác giả cuốn sách "The Gaslighting Effect"
"Thao túng tâm lý là một hình thức lạm dụng tâm lý, trong đó một người cố gắng kiểm soát người khác bằng cách làm họ cảm thấy bất an, xấu hổ hoặc tội lỗi." - Tiến sĩ Susan Forward, tác giả cuốn sách "Toxic Parents"
Theo các tác giả trên, thao túng tâm lý là một dạng lạm dụng tâm lý, trong đó một người cố gắng kiểm soát hoặc điều khiển suy nghĩ, cảm xúc hoặc hành vi của người khác bằng cách sử dụng các chiến thuật tinh vi. Thao túng tâm lý có thể xảy ra trong bất kỳ mối quan hệ nào, từ các mối quan hệ cá nhân đến các mối quan hệ nghề nghiệp.
Thuật ngữ tiếng Anh của thao túng tâm lý là manipulation. Đó là một hành vi nhằm kiểm soát, chi phối suy nghĩ, hành vi của người khác bằng cách sử dụng các thủ thuật tâm lý. Thao túng tâm lý có thể xảy ra trong bất kỳ mối quan hệ nào, từ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đến các mối quan hệ tình cảm.
Một số dạng thao túng tâm lý cơ bản
- Gaslighting: Một hình thức thao túng tâm lý trong đó kẻ thao túng cố gắng khiến nạn nhân nghi ngờ trí nhớ, nhận thức của họ.
- Love bombing: Một hình thức thao túng tâm lý trong đó kẻ thao túng sử dụng những lời nói và hành động yêu thương, quan tâm thái quá để chiếm lấy lòng tin của nạn nhân.
- Hoovering: Một hình thức thao túng tâm lý trong đó kẻ thao túng cố gắng quay lại với nạn nhân sau khi mối quan hệ đã chấm dứt.
- Stonewalling: Một hình thức thao túng tâm lý trong đó kẻ thao túng cố gắng phớt lờ hoặc né tránh các cuộc trò chuyện quan trọng.
- Triangulation: Một hình thức thao túng tâm lý trong đó kẻ thao túng sử dụng một người thứ ba để kiểm soát nạn nhân.
Thao túng tâm lý để làm gì?
Thao túng tâm lý có thể gây ra nhiều tổn hại cho nạn nhân, cả về thể chất và tinh thần. Nạn nhân có thể cảm thấy bị cô lập, lo lắng, trầm cảm hoặc thậm chí có ý định tự tử.
Thao túng tâm lý được sử dụng để đạt được mục tiêu kiểm soát, ảnh hưởng và quyền lực đối với người khác thông qua các chiến thuật và thủ thuật tinh vi. Mục tiêu của việc thao túng tâm lý có thể bao gồm:
1. Kiểm soát và thể hiện quyền lực: Thao túng tâm lý thường được sử dụng để tạo ra một sự cân bằng quyền lực không lành mạnh trong mối quan hệ, trong đó người thao túng cố gắng kiểm soát và chi phối người khác.
2. Điều khiển xu hướng hành vi của người khác: Người thao túng có mục tiêu điều khiển suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của người khác theo ý muốn của họ. Họ có thể sử dụng các chiến thuật như xuyên tạc thông tin, gây hiểu lầm, hoặc tạo ra cảm giác bất an để làm cho người khác tuân theo ý muốn của họ.
3. Tạo tổn thương và đe dọa: Thao túng tâm lý có thể sử dụng để gây tổn thương tinh thần, tạo ra cảm giác đe dọa hoặc làm mất lòng tin của người khác. Điều này có thể giúp người thao túng duy trì quyền lực và kiểm soát.
4. Tư lợi cá nhân: Người thao túng thường sử dụng thao túng tâm lý để đạt được lợi ích cá nhân, bất kể lợi ích đó có thể là sự thỏa mãn tâm lý, tài chính hoặc quyền lực.
5. Bảo vệ hình ảnh và danh dự cá nhân: Một số người thao túng sử dụng các chiến thuật tinh vi để bảo vệ hình ảnh và danh dự cá nhân của họ, thậm chí có thể gán lỗi cho người khác để tránh bị trách nhiệm hoặc đối mặt với hậu quả của hành động của họ.
Những hành động thao túng tâm lý có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho người bị thao túng, bao gồm tác động xấu đến tâm lý, tinh thần, và sức khỏe cũng như gây khó khăn trong mối quan hệ và cuộc sống hàng ngày. Điều quan trọng là nhận biết và đối phó với hành vi thao túng tâm lý để bảo vệ bản thân và duy trì mối quan hệ lành mạnh.
Làm gì để thao túng tâm lý người khác?
Lạm dụng cảm xúc:
Đánh lừa:
Chơi trò đóng vai nạn nhân:
Cảm ơn và ngợi khen quá mức:
Tách biệt nạn nhân khỏi những người thân thiết:
Sử dụng các thủ thuật tâm lý khác
Ngoài những cách thức đã nêu ở trên, kẻ thao túng có thể sử dụng các thủ thuật tâm lý khác để đạt được mục đích của mình, chẳng hạn như:
+ Đe dọa: Kẻ thao túng đe dọa nạn nhân về mặt thể chất, tinh thần, hoặc tài chính để khiến họ làm theo yêu cầu.
+ Lập lờ đánh lận: Kẻ thao túng sử dụng các lời nói và hành vi mơ hồ, không rõ ràng để khiến nạn nhân hoang mang, không thể đưa ra quyết định.
+ Sử dụng sự đồng cảm: Kẻ thao túng sử dụng sự đồng cảm của nạn nhân để khiến họ cảm thấy có trách nhiệm phải giúp đỡ.
+ Sử dụng sự hối hận: Kẻ thao túng khiến nạn nhân cảm thấy hối hận về những gì họ đã làm để khiến họ làm theo yêu cầu.
Dưới đây là nguyên tắc ứng phó với bị thao túng tâm lý:
- Nhận thức được các dấu hiệu của bị thao túng tâm lý.
- Tự tin vào bản thân và giá trị của bản thân.
- Biết nói không và đặt ra ranh giới.
- Tìm kiếm sự giúp đỡ từ người thân, bạn bè, hoặc chuyên gia tâm lý.
Theo Vietcetera
tamlyhoc.org
Tham khảo
- Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.), American Psychiatric Association (2022)
- The Manipulator: Identifying and Dealing with People Who Use Others for Their Own Gain, Keith Miller (2019)
- What Is Emotional Manipulation?, Psychology Today (2023)
- How to Recognize and Deal with Emotional Manipulation, Verywell Mind (2023)
- Thao túng tâm lý là gì?, Hello Bacsi (2023)
- 7 cách nhận biết và đối phó với người thao túng, Vietcetera (2023)
Theo ##