Lắng nghe là một phần quan trọng trong quá trình giao tiếp và tạo ấn tượng với người khác. Người biết lắng nghe có khả năng hiểu rõ hơn về người đối diện, cảm nhận được cảm xúc và ý muốn của họ. Khi bạn lắng nghe một cách chân thành, bạn tạo điều kiện thuận lợi để xây dựng mối quan hệ và giao tiếp một cách hiệu quả.

Bạn có đang lắng nghe?

Sự khác biệt giữa "Nghe" và "Lắng nghe" là một khía cạnh quan trọng trong việc hiểu về giao tiếp hiệu quả và tạo mối quan hệ tốt hơn. Dưới đây là sự phân biệt giữa hai khái niệm này:

Nghe thường chỉ đơn giản là hoạt động của việc lắng tai và cảm nhận âm thanh. Nó là một quá trình vật lý, âm thanh đi vào tai và được tiếp nhận bởi hệ thần kinh. Nghe có thể là một hành động bình thường, tự động và không yêu cầu sự tập trung cao độ. Bạn có thể nghe âm thanh mà không cần phải cố gắng. Nghe có thể không đi kèm với sự hiểu biết hoặc phản hồi. Bạn có thể nghe một câu chuyện mà không cần phải thấu hiểu nội dung hay phản ánh lại bất kỳ điều gì.

Lắng nghe là một quá trình tinh tế hơn. Nó không chỉ bao gồm việc nghe âm thanh mà còn bao gồm sự tập trung tinh vi vào người đang nói, vào nội dung của họ, và cả vào ngôn ngữ cơ thể và tâm trạng của họ. Lắng nghe đòi hỏi sự tập trung và quan tâm hoạt động. Bạn phải dành thời gian và năng lượng để thấu hiểu, học hỏi và tương tác với người khác. Lắng nghe thường đi kèm với sự hiểu biết và phản hồi. Bạn không chỉ nghe mà còn cố gắng hiểu rõ ý của người khác, đặt câu hỏi để sâu sắc hơn, và thể hiện sự quan tâm và tôn trọng.

Vì sao phải lắng nghe khi giao tiếp?

Lắng nghe là một yếu tố quan trọng không chỉ trong quá trình giao tiếp mà còn trong việc xây dựng mối quan hệ và tạo ấn tượng tích cực với người khác.

1. Hiểu sâu hơn về người khác

Lắng nghe chân thành không chỉ đơn thuần là việc nghe và hiểu những gì người khác nói, mà còn đòi hỏi sự tập trung và chia sẻ tâm hồn. Khi bạn lắng nghe một cách chân thành, bạn có khả năng hiểu sâu hơn về người khác, thấu hiểu được những giấc mơ, hoài bão, và nỗi lo âu của họ. Điều này có thể tạo ra sự gắn kết mạnh mẽ và tạo nên một môi trường tôn trọng và đáng tin cậy trong mối quan hệ.

2. Tạo cơ hội cho người khác thể hiện mình

Lắng nghe chân thành cũng là việc tạo cơ hội cho người khác thể hiện mình. Khi bạn tạo ra không gian cho họ nói lên suy nghĩ, cảm xúc, và ý kiến của họ một cách tự do, họ cảm thấy được tôn trọng và quan tâm. Điều này không chỉ làm tăng sự tự tin của họ mà còn giúp họ cảm thấy có giá trị trong mối quan hệ.

3. Giải quyết xung đột và hiểu biết sâu sắc hơn

Lắng nghe chân thành cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết xung đột và hiểu biết sâu sắc hơn. Khi bạn lắng nghe cẩn thận, bạn có thể xác định được nguyên nhân của một xung đột, thấu hiểu góc nhìn của cả hai bên, và tìm cách tạo ra giải pháp xây dựng. Điều này giúp làm dịu mối quan hệ và thúc đẩy sự hòa hợp.

4. Giao tiếp hiệu quả

Lắng nghe chân thành là một yếu tố quan trọng trong việc giao tiếp hiệu quả. Khi bạn thể hiện sự quan tâm và tôn trọng đối với người đang nói, họ cảm thấy thoải mái hơn và dễ dàng hơn trong việc chia sẻ thông tin. Điều này làm cho cuộc trò chuyện trở nên mượt mà hơn và giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề hoặc tình huống đang thảo luận.

5. Xây dựng mối quan hệ mạnh mẽ

Cuối cùng, lắng nghe chân thành là một cách để xây dựng mối quan hệ mạnh mẽ và bền vững. Khi bạn lắng nghe người khác một cách tôn trọng và chia sẻ tâm hồn, bạn thiết lập một cơ sở cho sự hiểu biết, lòng tin và tình cảm trong mối quan hệ. Điều này giúp tạo ra mối liên kết sâu sắc và kéo dài qua thời gian.

Cần lắng nghe chậm hơn nói

Một sai lầm phổ biến trong giao tiếp là chúng ta thường nói quá nhanh và ít khi lắng nghe. Đôi khi, chúng ta chỉ cần dừng lại và cho người khác cơ hội nói lên. Lắng nghe không chỉ bao gồm việc sử dụng tai để nghe âm thanh mà còn dùng cả cơ thể để lắng nghe. Điều này bao gồm việc chú ý đến ngôn ngữ cơ thể của người đang nói, bao gồm cử chỉ, khuôn mặt, và ánh mắt. Bằng cách này, bạn có thể hiểu rõ hơn về những thông điệp không nói bằng lời nói.

Xin hãy dừng lại và cho người khác cơ hội nói.

Một trong những yếu tố quan trọng của việc lắng nghe là sẵn sàng dừng lại và cho người khác cơ hội nói. Thay vì tiếp tục nói hoặc gián đoạn người đang nói, hãy tạo một khoảng lặng để họ có thể thể hiện mình. Điều này thường đòi hỏi sự kiên nhẫn và sự kiểm soát bản thân.

Sử dụng cả cơ thể để lắng nghe

Lắng nghe không chỉ liên quan đến việc sử dụng tai mà còn liên quan đến việc sử dụng cả cơ thể. Bạn có thể sử dụng ngôn ngữ cơ thể để thể hiện sự quan tâm và tôn trọng đối với người đang nói. Ví dụ, bạn có thể duy trì ánh mắt tiếp xúc, cử chỉ tỏ ra quan tâm bằng cách gật đầu hoặc thở nhẹ, và duy trì khuôn mặt thể hiện sự lắng nghe.

Sau đây là 5 động tác thể hiện sự lắng nghe bằng cả cơ thể:

• Nhìn thẳng vào mắt người đang nói chuyện với mình.
• Gật đầu để thể hiện sự đồng ý hoặc hiểu những gì đối phương nói.
• Tỏ ra quan tâm bằng cách "Ừ", "Vâng", "Rồi" đúng lúc.
• Biểu cảm trên khuôn mặt (mắt mở to, mày nhướng lên) phù hợp với câu chuyện.
• Có cử chỉ hướng về người nói (nghiêng người về phía trước, quay người hướng về người đó).

Quan tâm đến ngôn ngữ cơ thể và biểu đạt

Ngôn ngữ cơ thể và biểu đạt của người đang nói cung cấp thông tin quan trọng về cảm xúc và tâm trạng của họ. Việc chú ý đến những tín hiệu này giúp bạn hiểu rõ hơn về những thông điệp không nói bằng lời nói. Ví dụ, nếu người đang nói có khuôn mặt thể hiện sự buồn rầu khi họ nói về một chủ đề cụ thể, điều này có thể là dấu hiệu cho thấy họ cảm thấy không vui về điều đó.

Tạo môi trường lắng nghe thuận lợi

Cuối cùng, hãy tạo một môi trường lắng nghe thuận lợi bằng cách loại bỏ các yếu tố gây xao lẫn. Tắt điện thoại di động, tắt máy tính hoặc bất kỳ yếu tố nào có thể làm bạn mất tập trung. Tạo sự tập trung vào người đang nói để bạn có thể lắng nghe một cách toàn diện.

Tránh những lỗi trong lắng nghe

Có một số lỗi phổ biến mà chúng ta cần tránh khi lắng nghe:

1. Nghe loáng thoáng

Khi bạn nghe loáng thoáng, bạn chỉ lắng nghe một phần của thông điệp và thường bỏ lỡ thông tin quan trọng. Để tránh điều này, hãy tập trung vào việc lắng nghe một cách toàn diện và không để bất kỳ yếu tố nào xao lẫn.

2. Nghe theo kiểu phòng thủ/nghi ngờ

Khi bạn nghe với tâm trạng phòng thủ hoặc nghi ngờ, bạn có thể tạo ra khoảng cách trong cuộc trò chuyện. Hãy thử thả lỏng và thể hiện lòng tin vào người đang nói, điều này sẽ tạo ra môi trường thuận lợi cho sự giao tiếp.

3. Nghe với tâm trạng tiêu cực

Nếu bạn lắng nghe với tâm trạng tiêu cực, bạn có thể hiểu sai ý của người khác hoặc truyền đạt cảm xúc tiêu cực trong cuộc trò chuyện. Hãy cố gắng duy trì tâm trạng tích cực và sẵn sàng chấp nhận thông điệp một cách mở cửa.

Có 3 tầng trong lắng nghe

Trong quá trình lắng nghe, có ba tầng bậc (03 mức độ dựa trên ý nghĩa và thao tác của tư duy) mà bạn có thể tập trung vào:

1. Nghe những gì nói thẳng ra

Đây là tầng cơ bản của việc lắng nghe. Bạn nghe và hiểu những gì người khác nói một cách trực tiếp.

2. Nghe ý bóng gió

Ngoài những gì người khác nói trực tiếp, hãy lắng nghe ý bóng gió và những thông điệp không nói bằng lời. Điều này bao gồm việc chú ý đến ngôn ngữ cơ thể và biểu đạt của người đang nói.

3. Suy luận những gì không được thể hiện

Một tầng cao cấp của lắng nghe là khả năng suy luận những điều mà người khác không nói ra. Điều này đòi hỏi sự nhạy bén và hiểu biết sâu về ngữ cảnh và người đang nói.

Lời khuyên

Không chỉ đơn thuần học cách lắng nghe trong lý thuyết, mà chúng ta cần phải áp dụng nó vào cuộc sống hàng ngày. Trong giao tiếp thường xuyên với bạn bè, đồng nghiệp và người thân, việc thực hành lắng nghe một cách tích cực có thể mang lại nhiều lợi ích.

Để thực hành lắng nghe trong giao tiếp hàng ngày, đầu tiên, hãy tập trung vào việc nghe một cách toàn diện. Nghe không chỉ đơn giản là nắm bắt những từ ngữ mà còn đòi hỏi bạn quan sát phản ứng và ngôn ngữ cơ thể của người khác. Điều này giúp bạn hiểu rõ hơn về suy nghĩ, cảm xúc và tâm trạng của họ.

Hãy cố gắng không chỉ nghe mà còn đặt câu hỏi phù hợp để khuyến khích người khác bộc lộ hơn nữa. Bằng cách đặt câu hỏi thông minh, bạn có thể giúp họ suy nghĩ sâu hơn về chủ đề và chia sẻ thông tin quan trọng hơn.

Hãy tự xem xét những lỗi mà bạn có thể mắc phải trong quá trình giao tiếp và cố gắng khắc phục chúng dần. Thực hành lắng nghe sẽ giúp bạn nhận biết được những khía cạnh cần cải thiện và trở thành một người lắng nghe giỏi hơn theo thời gian.

Cuối cùng, thực hành lắng nghe không chỉ giúp cải thiện kỹ năng giao tiếp của bạn mà còn giúp tạo ra một môi trường giao tiếp tích cực và tôn trọng trong mối quan hệ với người khác. Việc này sẽ tạo cơ hội cho sự hiểu biết sâu hơn, tạo sự kết nối mạnh mẽ hơn và làm cho cuộc sống và công việc của bạn trở nên tự nhiên và hiệu quả hơn.

Kết luận

Kỹ năng lắng nghe thông minh là yếu tố quan trọng trong giao tiếp hiệu quả. Bằng cách lắng nghe chậm hơn, tránh những lỗi phổ biến, và tập trung vào ba tầng của lắng nghe, chúng ta có thể xây dựng mối quan hệ tốt hơn và trải nghiệm cuộc sống và công việc một cách tốt hơn.

Theo Trần Văn Toản
tamlyhoc.org

Tham khảo

• Huỳnh Văn Sơn (2012). Giáo trình Kỹ năng giao tiếp. NXB ĐHSP.
• https://www.inc.com/martin-zwilling/5-things-all-smart-communicators-understand.html
• https://www.waldenu.edu/programs/communication/resource/how-to-be-an-effective-communicator-in-7-easy-steps
• https://www.ccl.org/articles/leading-effectively-articles/coaching-others-use-active-listening-skills/